Odontofobia: si ta menaxhojmë në fushën stomatologjike

15-20% e popullsisë vuan nga odontofobia. Por si ta identifikojmë pacientin odontofobik, si ta menaxhojmë, si ta ndihmojmë që ta kalojë këtë frikë. Një studim italian është përpjekur të gjejë zgjidhje

Nga Lara Figini

Frika nga stomatologu (apo odontofobia) është një fobi e vërtetë që lidhet ngushtë me figurën e stomatologut: pra është e rëndësishme që stomatologu të zotërojë, ndërmjet aftësive të tjera të tij, njohuri edhe sesi ta identifikojë këtë problematikë dhe aftësi për ta menaxhuar në mënyrën e duhur. Odontofobia është njohur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) si një sëmundje e vërtetë dhe sipas vlerësimeve të OBSH-së, është prekur 15-20% e popullsisë. Një motiv që shpjegon frikën nga stomatologu është nga fakti se pacienti i nënshtrohet trajtimeve mjekësore/kirurgjikale në gjendje të vetëdijshme për atë që po ndodh rreth tij me karakteristikën që instrumentet që përdoren nga dentisti mund të nxisin padyshim stimuj që provokojnë ankth (kur sheh aget e anestezisë, trapanin e zhurmshëm, etj...). Eksperiencat dentare që kanë një reputacion si më stresueset janë ekstraksionet dhe kirurgjia me anestezi lokale. Odontofobikët janë normalisht të prirur që të shtyjnë vazhdimisht trajtimet stomatologjike, duke përdorur terapi farmakologjike (antibiotikë apo barna kundër dhimbjeve) dhe duke shtyrë zgjidhjen e problemit, por në këtë mënyrë çojnë në një përkeqësim të situatës klinike fillestare, humbje progresive të mastikacionit me pasojë dëmtimin estetik dhe në rastet më ekstreme izolimin social.

Trajtime
Metodat e përdorura për të kaluar odontofobinë janë të ndryshme dhe shtrohen nga qasja miqësore dhe akomoduese e stomatologut deri në përdorimin e teknikave të ndryshme të sedacionit dhe/ose hipnozës për pacientët. Ndërmjet teknikave që lidhen me qasjen klinike mund të renditen ato që përfshijnë përdorimin e pajisjeve audiovizive apo pajisjet e realitetit virutal që mund të relaksojnë dhe shpërqendrojnë pacientin me forma argëtimi gjatë seancës dentare, teknikat e anestezisë dixhitale, me më pak dhimbje sesa anestezia lokale tradicionale dhe muziko-terapia. Krahas këtyre metodave më të "buta" ekzistojnë edhe metoda më të "forta" për menaxhimin e odontofobisë, si sedacioni koshient dhe/ose sedacioni i thellë apo inhalimi i protoksidit të azotit.

Mënyra më e mirë për të menaxhuar odontofobinë dhe për të vendosur përpara se cila është metoda më e mirë në raport me pacientin është ajo që të plotësohet nga pacienti një test konjitiv me pyetje që lidhen me frikën nga stomatologu. Testi më i përhapur në nivelin ndërkombëtar është ai i shkallës së ankthit dentar, i projektuar nga Corah et al. në
1978. Ky test sipas literaturës së fundit është i thjeshtë dhe konsiderohet si më i miri në termat e koherencës së brendshme dhe besueshmërisë testim-ritestim.

Janë njohur tre klasa të fobisë dentare:
(I) odontofobia e lehtë, e njohur edhe si "ankthi dentar", që është më e shpeshtë në popullsi;
(II) odontofobia e moderuar, e përkufizuar si "frika nga stomatologu";
(III) odontofobia e rëndë, apo "fobia dentare" e vërtetë, e cila është më e rrallë dhe më e vështirë për t'u menaxhuar nga stomatologu.

Nëse testi i ankthit dentar zbulon një gjendje odontofobie të moderuar, stomatologu duhet të vërë re se teknikat e sjelljes "soft" që janë mbiekspozuar me shumë mundësi nuk do të jenë të mjaftueshme dhe duhet të kërkojë një gamë të tërë të teknikave të mbështetjes sedative. Këto teknika përfshijnë anksiolizën farmakologjike orale, inhalimin ose sedacionin koshient në rrugë intravenoze ose hipnozën klinike. Në trajtimin aksiolitik farmakologjik barnat e përdorur më shpesh janë benzodiazepinat me kohëzgjatje të shkurtër që merren nga goja, të cilat kanë avantazhe të konsiderueshme prakticiteti, lehtësi administrimi dhe siguri absolute. Sedacioni koshient intravenoz konsiston kryesisht në administrimin e barnave sedativë me bazë benzodiazepine, nëpërmjet injektimit dhe kanulimit në rrugët venoze. Në fund, nëse ka një pacient fobik të kategorisë së rëndë janë të nevojshme teknika me kundërindikacione të rëndësishme, si sedacioni i thellë. Në këtë rast lidhja farmakologjike që përdoret më shpesh është benzodiazepinë-barbiturate ose benzodiazepinë-morfinë.

Konkluzione
Rekomandimi i autorit është ai që të dërgohen pacientët me odontofobi të rëndë dhe në disa raste edhe ata me odontofobi të moderuar, te një psikolog ose psikoterapeut sa më shpejt të jetë e mundur. Është thelbësore që pacientët të ndihmohen nga një specialist për të gjetur forcën që të përballen me frikën dhe për të kaluar pengesën e trajtimit të shëndetit të tyre personal dhe jetës së tyre në përgjithësi. Kjo është mënyra më e mirë për të qenë konkretisht të dobishëm për pacientin, sepse përdorimi i teknikave sedative nuk lejon pacientin që të ndryshojë mënyrën e të reaguarit ndaj situatës fobike dhe të perceptojë realitetin dentar. Nëpërmjet mbështetjes së një psikologu, pacienti do të jetë në gjendje që të ndryshojë me ngadalë bindjet e tij, reagimet emotive dhe konjitive dhe mendimet automatike që lidhen me perceptimin e stimulit fobik.

Për më shumë informacione:
Psychological Factors in Dental Patient Care: Odontophobia. De Stefano RosaMedicina (Kaunas). 2019 Oct 8;55(10):678.

Përktheu: Valbona Spahia