Kur janë të nevojshëm antibiotikët në endodonci?

Nga Simona Chirico

Përdorimi i tepërt i antibiotikëve dhe nxjerrja e shtameve bakteriale rezistente ndaj antibiotikëve është një shqetësim global. Duke qenë se stomatologët japin rreth 10% të antibiotikëve që përdoren në kurat primare, është e rëndësishme që të mos nënvlerësohet kontributi i mundshëm i profesionit stomatologjik në zhvillimin e baktereve rezistente ndaj antibiotikëve (Cope et al., 2014).

Një rishikim i publikuar në International Endodontic Journal ka analizuar literaturën aktuale mbi indikacionet dhe përdorimin e antibiotikëve dhe ka formuluar rekomandimet për përshkrimin e tyre te pacientët endodontikë.

Cilët antibiotikë janë përdorur?
Në stomatologji, dhënia e recetave për antibiotikë është empirike sepse stomatologu nuk e di se cilët mikroorganizma janë përgjegjës për infeksionin, duke qenë se zakonisht nuk merren dhe nuk analizohen kampionët nga kanali radikolar ose nga regjioni periapikal .

Antibiotiku më i përdorur në endodonci është amoksicilina, falë spektrit të saj mjaft të gjerë, efikasitetit antibakterial, incidencës së ulët të rezistencës, profilit farmakokinetik, tolerancës dhe dozimit.

Antibiotikët e tjerë të përdorur në rastin e infeksioneve odontogjene janë treguar në Tabelën 1, me dozimin korrespondues.

Tabela 1. Antibiotikët e rekomanduar në fushën endontontike

ANTIBIOTIKËT	DOZIMI DITOR	DOZA E MBËSHTETUR
Amoksicilina me apo pa acid klavulanik	1000 mg	500 mg çdo 8 orë ose 875 mg çdo 12 orë
Klindamicina	600 mg	300 mg çdo 6 orë
Klaritromicina	500 mg	250 mg çdo 12 orë
Azitromicina	500 mg	250 mg çdo 24 orë
Metronidazoli	1000 mg	500 mg çdo 6 orë

Përdorimi sistemik i antibiotikëve në infeksionet endodontike
Ashtu siç tregohet në Tabelën 2, antibiotikët nuk janë të nevojshëm në rastin e: pulpitit reversibël, pulpave nekrotike dhe akseseve apikale akute të lokalizuara, sepse për shkak të mungesës së qarkullimit të gjakut, antibiotikët nuk mund të arrijnë zonën.

Në fakt, janë të nevojshëm në rastin e: aksesit apikal akut, infeksionit progresiv dhe persistent. Veçanërisht në rastin e aksesit me përfshirje sistemike, para së gjithash është i nevojshëm një incizion për drenimin dhe administrimin e antibiotikëve për të evituar difuzionin e transudatit dhe eksudatit nëpërmjet hapësirave intersticiale dhe indore.

Tabela 2

GJENDJA PULPARE/PERIAPIKALE	SHENJA KLINIKE DHE RADIOGRAFIKE	PËRDORIMI I ANTIBIOTIKUT
Pupiti simptomatik irreversibël	Dhimbje	JO
Nekroza pulpare	Dhëmb jo vital; zgjerim i hapësirës periapikale	JO
Periodontiti akut apikal	Dhëmb me përfshirjen sinusale; radiotransparenca periapikale	JO
Aksesi periapikal kronik	Dhëmb me përfshirje sinusale; radiotransparencë periapikale	JO
Aksesi akut periapikal pa përfshirje sistemike	Ënjtje fluktuante e lokalizuar	JO
Aksesi akut periapikal te pacienti i prekur nga patologjitë sistemike	Sistem imunitar i ndryshuar për shkak të patologjive të pranishme; ënjtje fluktuante e lokalizuar	PO
Aksesi periapikal akut me përfshirje sistemike	Ënjtje fluktuante e lokalizuar; temperaturë trupore e lartë > 38°C; rraskapitje e përgjithshme; trismus; limfoadenopati	PO
Infeksioni progresiv	Zhvillim i shpejtë i infeksionit (për të paktën 24 orë); celulit; osteomielit	PO
Infeksioni persistent	Eksudat kronik, që nuk shërohet pas terapisë kanalare dhe pas mjekimit	PO

Përdorimi i antibiotikut sistemik në trajtimin e lezioneve traumatike të dhëmbëve
Siç tregohet në Tabelën 3, përdorimi i antibiotikëve është indikuar vetëm në rastin e reimplantimit të dhëmbëve të avulsuar, sepse efektet pozitive janë demonstruar në shërimin periodontal dhe pulpar në studimet eksperimentale, specifikisht duke përdorur aplikimin lokal. Në raste të tjera nuk ka prova shkencore për përfitime.

Tabela 3

LEZIONE TRAUMATIKE	PËRDORIMI I ANTIBIOTIKUT
Fraktura e dhëmbit	JO
Shtypja, subluksacioni	JO
Luksacioni i dhëmbit permanent	JO
Ekstraksioni	JO
Reimplantimi i dhëmbit të avulsuar	PO

Përdorimi lokal i antibiotikëve në endodonci
Përdorimi i antibiotikëve lokalë është propozuar për trajtime të ndryshme, si: mbulimi i pulpës, trajtimi kanalar, procedurat endodontike rigjeneruese, avulsioni dentar, siç tregohen dhe në vijim.

- Mbulimi i pulpës: nuk ka prova shkencore që mbështesin përdorimin e antibiotikëve. Përkundrazi, MTA ose materiale të tjera me bazë silikat kalciumi duhet të përdoren sapo të ndeshemi me shkakun e sëmundjes.

- Trajtimi i kanalit radikolar: antibiotikët nuk reduktojnë dhimbjen ose ënjtjen që vijnë nga dhëmbët me patologji apikale simptomatike. Përveç aktivitetit të limituar antimikrobial, tetraciklinat shkaktojnë çngjyrosjen e dhëmbëve kur përdoren si medikament në kanalet radikolare. Si përfundim nuk mbështeten nga provat dhe nuk ofrojnë ndonjë avantazh në krahasim me medikamentin konvencional të kanalit radikolar me hidroksid kalciumi.

- Procedurat endodontike rigjeneruese: janë përkufizuar si procedura biologjike të projektuara për të zëvendësuar strukturat e dëmtuara, duke përfshirë strukturat dentinale dhe radikolare, por edhe qelizat e kompleksit pulpë-dentinë. Përzierja antibiotike e përbërë nga ciprofloksacina, metronidazoli dhe minociklina (100 lg mL nga çdo antibiotik, 300 lg mL nga përzierja) e njohur si pastë antibiotike e trefishtë (TAP) ose "3mix" ka qenë deri më sot bari intrakanalar më i përdorur në REP. Përdorimi i këtij mix antibiotikësh shkakton çngjyrosjen e dentinës. Për këtë arsye, rishikimi i fundit dhe deklarimi i pozicionit të ESE mbi procedurat e rivitalizimit mbështesin përdorimin e hidroksidit të kalciumit në vend të antibiotikëve për të shmangur këtë problem.

- Avulsioni i dhëmbëve: është zbuluar se përdorimi i antibiotikëve lokalë ka më shumë avantazh në krahasim me antibiotikët sistemikë në rastet e avulsionit. Mund të kontrollohen infeksionet dhe të reduktohet risku i riabsorbimit inflamator. Udhëzimet IADT (http://dentaltraumaguide.org/) tregojnë që aplikimi lokal i tetraciklinës (minociklinë ose doksiciklinë, 1mg për 20 ml solucion salin për 5 minuta) në sipërfaqen e rrënjës përpara se reimplantimi të duket eksperimental për të pasur një efekt të dobishëm, duke rritur mundësinë e rivaskularizimit të hapësirës së pulpës dhe shërimit periodontal te dhëmbët e pamaturuar me apekse të hapura që kanë avulsuar.

Për këto arsye, përdorimi i antibiotikëve sistemikë dhe lokalë duhet të kufizohet në këto raste specifike.

Për më tepër:
Segura-Egea JJ, Gould K, ªen BH, Jonasson P, Cotti E, Mazzoni A, Sunay H, Tjäderhane L, Dummer PMH. Antibiotics in Endodontics: A review. Int Endod J 2017 Dec;50(12):1169-84.

Përktheu: Valbona Spahia