Përse t'i këshillojmë pacientëve tanë pastë dhëmbësh me bazë të bikarbonatit të natriumit

"Sëmundja dentare" mbetet sëmundja kronike më e përhapur si te fëmijët si te të rriturit.
Parandalimi konsiderohet arma kryesore pasi ndalon që patologjia të fillojë të avancojë. Në stomatologji parandalimi ka të bëjë me instruktimin e pacientit që të mbajë një higjienë të duhur orale në kushtet e shtëpisë dhe t'i nënshtrohet kontrolleve të rregullta nga dentisti në përdorimin e pastave që përmbajnë fluor, në adaptimin e një diete korrekte të varfër me sheqerna etj.

Rekomandimet e American Dental Association (ADA) janë që të lahen dhëmbët për të paktën 2 minuta, 2/3 herë në ditë apo pas çdo vakti, të përdorin fillin dentar te paktën një here në ditë dhe për pacientët me sëmundje periodontale të përdorin dhe furçën interdentare të paktën një herë në ditë. Sipas kërkesave specifike të pacientit dentisti mund të rekomandojë një pastë dhëmbësh specifike si për shembull për dhëmbë të ndjeshëm me fluor për ata që kanë një risk të lartë për të zhvilluar karies.

Megjithatë, për pacientin pa problematika të veçanta dentare dhe periodontale cila është pasta e dhëmbëve më efikase që dentisti mund të këshillojë për praktikën e përditshme të higjienës orale?
Mbi këtë tematikë literatura nuk është e qartë por një përgjigje na është dhënë nga Jada në nëntor 2017 ku është kryer një rishikim i publikimeve të pranishme në literaturë, afatshkurtër dhe afatgjatë në pastat e dhëmbëve në treg, duke analizuar dhe komponentët e tyre. Konkluzioni i këtij rishikimi ka qenë se pastat e dhëmbëve me bazë të bikarbonatit të natriumit janë dëshmuar shumë efikase kundër pllakës bakteriale dhe biofilmit duke kufizuar kariesin dhe gingivitin si afat shkurtër ashtu dhe afatgjatë, duke garantuar biokompatibilitetin dhe me ingredientë të tjerë të pranishëm vetëm te pastat e dhëmbëve si fluori. Mekanizmi me veprim të dyfishtë, si mekanik si biologjik, e bën superior në krahasim me komponentët e tjerë abraziv që ushtrojnë një veprim të pastër mekanik. Karakteristikat natyrale të bikarbonatit të natriumit përfshijnë karakteristikat e tij jo të dëmshme që do të thotë se është i sigurt nëse gëlltitet dhe i sigurt në ambientin oral, ka abrazivitet të ulët, kosto të ulët dhe është kompatibël me fluorin e natriumit.

Sipas artikullit të publikuar në Jada pastat e dhëmbëve që përmbajnë bikarbonat natriumi dhe fluorur janë kandidate të mira që të konsiderohen pasta dhëmbësh të përshtatshme për t'iu këshilluar pacientëve standard pa problematika të veçanta dhëmb/gingivale.
Fillimisht bikarbonati i natriumit ofron një efikasitet mekanik në heqjen e pllakës bakteriale. Në një studim të Thong të 2011 është konstatuar një efikasitet mekanik në heqjen e pllakës bakteriale te pastat e dhëmbëve që përmbajnë bikarbonat natriumi në krahasim me pastat e dhëmbëve pa këtë të fundit.
Gjithashtu në këtë studim është bërë e mundur që të përcaktohet se ky përfitim garantohet dhe në njësitë orale më pak të aksesueshme.

Përveç veprimit mekanik bikarbonati i natriumit zotëron një veprim kimik/biologjik për shkak të bazicitetit që shërben si zbutës për aciditetin e pranishëm në zgavrën e gojës. Njihet se pH-i kritiki i smaltit është 5,1 - 5,5; kur pH i kavitetit oral zbret nën këtë pH kritik smalti dentar fillon të demineralizohet. Pas gëlltitjes së ushqimeve të pasura me karbohidrate pH zbret shpejt në 4,5/5 (megjithatë nën pH kritik) dhe në përgjithësi kërkohen 1 - 2 orë për të kthyer pH normal. Bikarbonati i natriumit me bazicitetin e tij është në gjendje që të zbusë shpejt aciditetin pas vaktit (nëse përdoret direkt pas tij) duke e çuar pH oral në normalitet për një kohë të shkurtër, duke zvogëluar kështu riskun e kariesit (Dawes 1996).

Një karakteristikë tjetër biologjike e bikarbonatit të natriumit (Colgate- Pamolive dhe Crest, Procter & Gamble) dhe llogaritja e dozimit bakterial ka zbuluar se Streptococcus mutans është më i ndjeshëm ndaj pastave të dhëmbëve me bikarbonat në krahasim me pastat e dhëmbëve me fluor që nuk përmbajnë natrium. Aktiviteti baktericid i bikarbonatit shkon nga 75 mikromolar për litër në më shumë se 10 milimolar për l L për bakteret fakultative gram-negative të hasura në biofilmin e pllakës dentare si Actinobacillus actinomycetemcomitans, Haemophilus aphrophilus, Eikenella corrodens dhe Capnocytophaga gingivalis. Është zbuluar gjithashtu se kombinimi i peroksidit të hidrogjenit dhe bikarbonatit fuqizon ndjeshëm efektin baktericid. Studime të tjera në literaturën eksperimentale kanë dëshmuar se zgjidhjet e përqendruara të bikarbonatit janë në gjendje që të imobilizojnë spiroketet dhe anaerobet e tjera të pranishme në xhepat periodontal.

Nën kujdesin e: Lara Figini, Koordinatore Shkencore Odontoiatria33

• Thong S, Hooper W, Xu Y, Ghassemi A, Winston A. Enhancement of plaque removal by baking soda toothpastes from less accessible areas in the dentition. J Clin Dent. 2011;22(5):171-178.
• Dawes C. Effect of a bicarbonate-containing dentifrice on pH changes in a gel-stabilized plaque after exposure to sucrose. Compend Contin Educ Dent Suppl. 1996;17(19):S8-S10.
• Drake DR, Vargas K, Cardenzana A, Srikantha R. Enhanced bactericidal activity of Arm and Hammer Dental Care.AmJ Dent. 1995;8(6):308-312.
• Effect of baking soda in dentifrices on plaque removal, Srinivas R. Myneni, JADA 148(11 suppl) nov 2017