Tumoret e zgavrës së gojës dhe trajtimi stomatologjik i pacientit të prekur nga ato

Epidemiologjia dhe faktorët e riskut
Tumori oral nuk është një tumor i rrallë, ndryshe nga sa mund të mendohet. Kjo sëmundje, më e zakonshmja midis tumoreve të kokës dhe qafës, në fakt paraqet, 2% të të gjithë tumoreve malinje të njeriut; që do të thotë në çdo 100 diagnoza të reja të tumorit, 2 prekin gojën.
Vlerësohet se, çdo vit, janë rreth 300.000 raste të reja me tumor oral në popullsinë e botës, në të cilën rreth gjysma e zbulon diagnozën në shkallë të avancuar. 130,000 vdekje në vit i atribuohen kësaj sëmundjeje, vdekshmëria e së cilës varion në mënyrë të ndjeshme në bazë të shkallës së sëmundjes në momentin e diagnozës: mbijetesa mesatare pre 5 vitesh është me 60%, rritet me 80% me diagnozën e hershme, ndërsa bie në 20% me diagnozën në fazë të avancuar.

Më shumë se 90% e tumoreve malinje të zvarrës së gojës paraqitet me karcinoma skuamoqelizore, domethënë neoplazi që e kanë origjinën nga epiteli i mukozave orale. Personat që janë më të rrezik për t'u sëmurur janë meshkujt adultë, mbi 45 - 50 vjeç dhe nivel socio-ekonomik të ulët. Faktorët e riskut që lidhen më së shumti me tumoret janë duhani dhe/ose abuzimi i pijeve alkoolike. Për të dyja këto substanca risku është i varur nga doza dhe lidhet me kohëzgjatjen e ekspozimit, domethënë rritet me rritjen e numrit të cigareve që janë pirë dhe me kohën që i dedikohet këtij zakoni. Kur duhani shoqërohet me alkool rritet në mënyrë eksponenciale risku për t'u sëmurur me tumor në gojë. Duhani, në veçanti, ka një veprim dyfish kancerogjen në inde: veprimin direkt të kompozitave nga djegiet dhe njëkohësisht acarimin termik të mukozave. Ndërsa alkooli mundësisht ka një veprim indirekt, duke provokuar një rritje të përshkueshmërisë së epitelit të mukozës, duke favorizuar kështu penetrimin dhe dëmtimet kancerogjene që lidhen me duhanin. Thelbësore është lënia e këtyre zakoneve sa më shpejt të jetë e mundur. Ndërprerja e duhanpirjes, veçanërisht, sjell një reduktim të riskut të kancerit oral që vlerësohet me 50% për 5 vjet, dhe ulet pas 10 vjetësh pas lënies së duhanit, duke u barazuar me atë të një jo duhanpirësi. Faktor risku është edhe historia familjare me kancer oral.
Ndër faktorët mbrojtës, që lidhen pra me një probabilitet më të vogël të fillimit të tumorit, është konsumi i frutave dhe perimeve të freskëta, ndërsa anasjelltas, një ushqim i pasur me yndyrna dhe hiperkalori rrit riskun. Roli i higjienës orale është më pak i qartë: studimet kanë evidentuar një shpeshtësi më të madhe të kancerit oral te pacientët me higjienë orale të dobët, por pa një lidhje të qartë shkakësore.
Nuk duhet harruar sëmundjet e gojës që bëjnë pjesë në "çrregullime mundësisht malinje", që e predisponojnë në mënyrë të konsiderueshme pacientin ndaj sëmundjes me kancer oral.

Trajtimi stomatologjik i pacientit të prekur nga karcinoma orale
Stomatologu ka një rol thelbësor në menaxhimin e pacientit të prekur nga karcinoma orale, jo thjesht me qëllim të diagnostikimit të hershëm, por edhe si pikë referimi gjatë gjithë rrugës terapeutike. Një plan trajtimi stomatologjik i programuar saktësisht, mund të përmirësojë në mënyrë të ndjeshme cilësinë e jetës së këtyre pacientëve. Përpara fillimit të procedurave onkologjike është thelbësore që stomatologu të bonifikojë zvagrën orale nga vatrat e mundshme infektuese, dentare dhe parodontale, duke eliminuar shkak të mundshëm irritimi ose infeksioni, si tartari mbi dhe nën gingiva, mbetjet radikolare dhe lezionet karioze që thellohen në dentinë. Një plan trajtimi më agresiv është i nevojshëm në rastin kur kërkohet radioterapia, nëpërmjet eliminimit të elementëve me prognozë të pasigurt, me qëllim që të reduktohen risqet e një osteoradionekroze pasuese. Gjatë periudhës që mbulon terapitë onkologjike është thelbësore të mbështetet pacienti, të motivohet në mbajtjen e një higjiene orale me përpikmëri dhe të monitorohet periodikisht gjendja dento-parodontale. Në rastin e një pacienti që i është nënshtruar kimioterapisë, përpara kryerjes së manovrave me rrezik për gjakrrjedhje ose infeksion është e detyrueshme të vlerësohet imunokompetenca dhe aftësia koaguluese, nëpërmjet një verifikimi të thjeshtë të rruazave të bardha dhe pllakëzave të gjakut me hemokrom.

Komplikacionet e para lidhen me trajtimet onkologjike jo kirurgjike shfaqen shpesh tashmë gjatë kësaj periudhe kohore. Metodika të shumta janë studiuar për të reduktuar gravitetin e mukozitit: krimoterapia, faktorët e rritjes, antinflamatorët, produktet topike bioadezive dhe antioksidantët. Së fundmi, rezultatet shumë inkurajuese për menaxhimin e tyre janë arritur me terapinë me laser low-level, duke ndjekur protokolle specifike. Menaxhimi i reduktimit të fluksit salivar ndodh mbi dy burime: kontrolli i thatësisë dhe parandalimi i komplikacioneve sekondare.

Në përfundim të dekursit terapeutik onkologjik roli i stomatologut nuk kufizohet në rehabilitimin e harkatave dentare, por është e domosdoshme futja e pacientit në brendësi të një programi me kontrolle periodike, duke motivuar higjienën orale në shtëpi si dhe atë profesionale, duke i dhënë një dietë jo kariogjenike dhe produkte me bazë fluori për të reduktuar riskun për karies dhe duke menaxhuar mukozitin, hiposalivacionin dhe riskun e infeksionit.
Veçanërisht vëmendja që i drejtohet pacientit që më përpara i nënshtrohet radioterapisë, mbi të gjitha nëse doza të larta, duke preferuar kur është i mundur ekstraksioni terapinë kanakare të elementit e ndjekur nga amputimi i kurorës. Në rastin e ekstraksionit si alternativa e vetme terapeutike e mundshme, ekzistojnë sidoqoftë protokolle në gjendje për të reduktuar riskun e zhvillimit të osteoradionekrozës.

Odontoiatria33

Përktheu: Valbona Spahia