Roli i stomatologut në diagnostikimin dhe terapinë e Sindromës së Apnea-ve Obstruktive të Gjumit (OSAS)

Sindroma e apnea-ve obstruktive të gjumit (OSAS) përbën një problematikë të rëndë për shëndetin, duke provokuar një mos ngopje me oksigjen të gjakut, në një shkallë të tillë që nxit një sërë ngjarjesh të ndryshme, nëpërmjet stimulimit të citokineve inflamatore dhe të hormonit adrenocorticotrop që mund të kenë një impakt në cilësinë e jetës dhe mund të sjellin ngjarje potenciale të rrezikshme për vetë jetën.
Edhe pse OSAS tanimë godet një numër gjithnjë e më në rritje individësh, vetëm vitet e fundit është njohur rëndësia e stomatologut për të qenë pjesë e skuadrës multi disiplinore (neurolog, pneumolog, otorinolog, kirurg, dietolog etj.) i aftë që të kryejë imazheri dhe të ndërhyjë në zgjedhjet terapeutike të OSAS. Një numër gjithnjë e më i madh studimesh kanë dëshmuar se stomatologu me aplikimin e pajisjeve intraorale mund të ndërhyjë në mënyrë terapeutike në format e lehta dhe të moderuara të OSAS. Vlerësohet se frekuenca e OSAS është në 4% të popullsisë (rreth 2 milion individë) dhe që vuajnë thjeshtë nga gërhitja janë rreth 30% e të rriturve, përqindje që rritet ndjeshëm me rritjen e moshës.

Faktorët që mund të kontribuojnë në fillimin e OSAS janë:
• anomali të ndryshme skeletore dhe të indeve të buta maksilo-faciale (Freedman 2014, Jordan 2014, Rodrigues 2010, Ronchi 2013),
• çrregullime endokrine (Annapurna 2014)
• duhanpirja
• obeziteti
• faktorët gjenetikë (patino 2013)
• konsumi i alkoolit (Franklin 2015)
• faktorët pozicional

Apnea obstuktive e gjumit shkaktohet nga kolapsi i faringut, përgjegjës për obstruksionin e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, të përhershme dhe të pjesshme (hipopnea) ose të plota (Apnea).
Karakteristikat e zakonshme të OSAS përfshijnë episodet respektive të fragmentarizimit të gjumit me apnea / hipoapnea dhe përgjumje të tepërt gjatë ditës.
Në një artikull të kohëve të fundit të publikuar në "European Journal of Dental Education" të Guneri dhe bashkëpuntorë, shkurt 2016, flitet qartë për këtë problematikë me objektivin për të mundësuar informacione të përditësuara për dentistin në fiziopatologji, njohuri dhe trajtim të OSAS, me një debat të përqendruar mbi terapitë e OSAS nëpërmjet një aparati oral (OA). Në këtë artikull shpjegohen:

Terapia dhe trajtimi i OSAS që konsistojnë në:
• humbje në peshë
• ndërprerja e përdorimit të duhanit dhe alkoolit nga ana e pacientit,
• terapia CPAP, që konsiston në një pajisje me një grup motori që shtyn ajrin e filtruar nëpërmjet një maske faciale (që përfshin hundët, gojën ose të dyja) me një presion pozitiv (shikoni foton),
• një terapi mjekësore (barnat që injektohen për menaxhimin e formave të lehta dhe të moderuara të OSA përfshijnë progestinat , acetazolamide teofilina, që mundësojnë një njësi më të madhe ventilimi, antidepresivë që stimulojnë receptorët qendrorë dhe inhibojnë receptorët periferikë të serotoninës dhe inhibitorët e rithithjes së serotoninës që rrisin kufirin e ngacmimit të rrugëve të frymëmarrjes),
• një ndërhyrje kirurgjikale, nëse do të ishte e nevojshme, për të modifikuar rrugët e sipërme të frymëmarrjes,
• stimulimi elektrik muskulor i rrugëve të sipërme të frymëmarrjes,
• pozicionim i pajisjeve intraorale.

Shumë pacientë nuk janë në gjendje të dallojnë ose të vlerësojnë rolin e stomatologut për këto lloj shqetësimesh të tyre (OSAS), megjithatë, do të jetë detyrë e stomatologut vetë, ajo që të informohet rreth mundësisë së OSA, për të ekzaminuar hyrjen në zonën nazofaringeale, përveç ndjekjes së ekzaminimeve rutinë të indeve të forta dhe të buta orodentar. Dentisti mund të informohet mbi shenjat dhe simptomat e OSA dhe duhet të ndjekë një vizitë stomatologjike të plotë edhe të indeve të buta dhe të forta, të muskujve përtypës dhe të ATM, duhet të vlerësojë bllokimin dhe të përcaktojë bruksizmin e mundshëm. Kur është e nevojshme, stomatologu duhet tu kërkojë asistencë kolegëve të tjerë profesionistë për të vlerësuar përgjumjen gjatë ditës dhe cilësinë e gjumit gjatë natës.

Karakteristikat orofaciale dhe dentare që lidhen me prezencën e OSAS janë si më poshtë:
• rritja e perimetrit të qafës (≥16 inç te femrat dhe ≥17 te meshkujt),
• indeksi i masës trupore > 30 kg / m2,
• mandibula retrognatike,
• makroglosia,
• rritje e gjatësisë së fytyrës,
• gjuhë që duket si e copëtuar në anët e saj,
• hipertrofi tonsilare dhe zvogëlimi i hapësirës laterale peritonsilare,
• uvula e zgjatur,
• qiellzë të thellë dhe të fortë,
• anomali nazale,
• overjet i tepërt

Stomatologu si terapi mund të projektojë dhe realizojë pajisje intraorale për OSAS të lehta apo të moderuara, ose në rastet e rënda të OSA, te pacientët intolerant ndaj terapisë CPAP dhe që nuk janë kandidatë për kirurgji. Këto aparate intaorale janë projektuar për të përmirësuar qartësinë e faringut posterior duke shtuar ngopjen me oksigjen.
Në bazë të mekanizmave të tyre të veprimit, ka lloje të ndryshme pajisjesh intraorale, (OA). Përgjithësisht funksioni i tyre është ai i avancimit të mandibulës që mban gjuhën në pozicion anterior (pajisje e mbajtjes së gjuhës - TRD) sidomos te pacientët pa dhëmbë.

Kundërindikacionet e përdorimit të këtyre pajisjeve OA mund të përfshijnë:
• sëmundje të rëndë parodontale,
• prezencë çrregullimesh temporo-mandibulare (TMD),
• refluks të rëndë faringeal,
• dalje jo e plotë e dhëmbëve (më pak se 6 dhëmbë në harkatat maksilare / mandibulare). Në individët pa dhëmbë,
• hipoksi e rëndë,
• fëmijë në rritje,
• gamë e zgjatur e mandibulës <7 mm me hapje të gojës të limituar në 30 mm ose me pak,
• te pacientët e pamotivuar.

Roli i stomatologut në evidentimin e diagnozës së OSAS është vendimtar. Në shumë raste mund t'i zgjidhë problematikën pacientit duke projektuar pajisje intraorale që pacienti duhet të mbajë natën gjatë gjumit. Sigurisht që dentisti duhet të njohë mirë argumentin dhe të dijë si të lëvizë nëse do të kryejë një trajtim të mirë. Ja përse argumenti OSAS, që nuk është normalisht i përfshirë në programin aktual të shumë kurseve të diplomimit të stomatologjisë, në fakt duhet të futet si protokoll.

Nën kujdesin e: Lara Figini, Koordinatore Shkencore e Odontoiatria33

Bibliografia:
- Freedman N. Improvements in current treatments and emerging therapies for adult obstructive sleep apnea. F1000Prime Rep 2014:6: 36.
- Jordan AS, McSharry DG, Malhotra A. Adult obstructive sleep apnoea. Lancet 2014: 383: 736-747.
- Rodrigues MM, Dibbern RS, Goulart CW. Nasal obstruction and high Mallampati score as risk factors for obstructive sleep apnea. Braz J Otorhinolaryngol 2010: 76: 596-599.
- Ronchi P, Cinquini V, Ambrosoli A, Caprioglio A. Maxillomandibular advancement in obstructive sleep apnea syndrome patients: a restrospective study on the sagittal cephalometric variables. J Oral Maxillofac Res 2013: 4: e5.
- Annapurna K, Suganya S, Vasanth R, Kumar PR. Prosthodontic approach to treat obstructive sleep apnea. Ann Med Health Sci Res 2014: 4: 481-486.),
- Patino M, Sadhasivam S, Mahmoud M. Obstructive sleep apnoea in children: perioperative considerations. Br J Anaesth 2013: 111 (suppl. 1): 83-95.
- Franklin KA, Lindberg E. Obstructive sleep apnea is a common disorder in the population-a review on the epidemiology of sleep apnea. J Thorac Dis 2015: 7: 1311-1322.
- Obstructive sleep apnoea and the need for its introduction into dental curricula. Güneri P, İlhan B, Çal E, Epstein JB, Klasser GD. Eur J Dent Educ. 2016 Feb ISSN 1396-5883

Përktheu: Erjola Taga