Radioterapia për kancerin e kokës dhe qafës. A mund të shkaktojë nekrozë të pulpës dentare?

Nga Lara Figini

Kanceri është një problem kritik shëndetësor në mbarë botën, duke regjistruar një numër gjithmonë e më shumë në rritje të rasteve; konkretisht, në vitin 2017, sipas një studimi të Global Burden of Disease, janë regjistruar rreth 890,000 raste të reja të kancerit të kokës dhe qafës (HNC).

HNC-të ndodhin kryesisht në zgavrën e gojës, faring, laring, buzë, fyt, gjëndrat e pështymës dhe hundës, dhe operacioni është opsioni i parë i trajtimit, i cili mund ose të shoqërohet ose jo me radioterapi dhe kimioterapi.

Terapia me rrezatim të kokës dhe qafës mund të çojë në efekte të ndryshme anësore të dëmshme në mukozën e gojës, kockën alveolare, muskujt e përtypjes, gjëndrat e pështymës dhe dhëmbët (Sroussi et al., 2017).

Komplikimet kryesore janë: mukoziti oral, kserostomia, disgeuzia, disfagia, trizmusi, kariesi nga rrezatimi dhe osteoradionekroza.

Ende nuk ka konsensus midis studimeve të ndryshme të literaturës mbi efektet e radioterapisë në pulpën dentare, e cila gjithashtu mund të pësojë ndryshime.

Tipologjia e kërkimit dhe modaliteti i analizës

Në një përmbledhje sistematike, të botuar në International Endodontic Journal, autorët vlerësuan efektin e radioterapisë për HNC në gjendjen e pulpës.

Autorët kryen një kërkim sistematik të artikujve të botuar deri në nëntor 2021 në MEDLINE / PubMed, Cochrane Library, Web of Science, databazën e Scopus, Embase dhe Open Grey.

Kriteret e pranueshmërisë u bazuan në strategjinë PICOS, si më poshtë: (P) dhëmbët vitalë të pacientëve të rritur me kancer intraoral ose orofaringeal; (I) radioterapi; (C) grupi i kontrollit ose vlerat nga i njëjti dhëmb i mbledhur përpara radioterapisë (vlerat bazë); (O) statusi i pulpës pas radioterapisë; (S) studimet klinike.

Rreziku i paragjykimit u përdor për të vlerësuar cilësinë e studimeve të përfshira. Meta-analizat u kryen duke përdorur efekte fikse dhe të rastësishme. Cilësia e përgjithshme e provave u vlerësua përmes Grading of Recommendations Assessment, Development and Valutation (GRADE).

Rezultatet

Gjashtë studime u përfshinë për analizë cilësore. Pesë u klasifikuan si në rrezik të rëndë të paragjykimit dhe një me rrezik të moderuar për paragjykim. Katër studime raportuan reagime të ndryshuara të pulpës ndaj testeve termike, të tilla si testet e ftohta, pas fillimit të radioterapisë.

Tre nga studimet e përfshira ishin të disponueshme për meta-analizë. Nga këto, të gjitha siguruan të dhëna meta-analizë për vlerat e përgjigjes së pulpës ndaj testit të ndjeshmërisë ndaj të ftohtit menjëherë pas fillimit të radioterapisë, dhe dy studime dhanë të dhëna meta-analizë për vlerat e përgjigjes së pulpës ndaj testit të ndjeshmërisë ndaj të ftohtit pas 4-5 muajsh radioterapi.

Dy studime raportuan lexime progresive më të larta të përgjigjes së pulpës ndaj testimit elektrik pas fillimit të radioterapisë, dy studime treguan një ulje të ngopjes së oksigjenit të pulpës (SpO2) në fund të radioterapisë dhe një rritje 4-6 muaj pas radioterapisë, fillimi i radioterapisë. Të tjerë kanë demonstruar pulpë dentare normale SpO2 4-6 vjet pas trajtimit.

Analiza GRADE paraqiti siguri të moderuar të provave.

Konkluzionet

Nga të dhënat e këtij studimi, të cilat duhet të konfirmohen në punime të tjera të ngjashme, mund të konkludohet se radioterapia për HNC mund të shkaktojë ndryshime të rëndësishme në përgjigjen e pulpës me cilësi mesatare të provave, kështu që përgjigje të tilla të ndryshuara nuk mund të përcaktojnë me saktësi statusin e pulpës.

Implikimet klinike

Ky rishikim verifikoi që radioterapia për HNC shkakton ndryshime të rëndësishme në përgjigjet e pulpës dentare, por nuk duket se shkakton nekrozë të pulpës.

Kufizimet e rëndësishme në lidhje me kontrollin e ngatërruesve, ndërhyrjet dhe matjen e rezultateve nxjerrin në pah nevojën për studime të mëtejshme të mirë-projektuara dhe të vlefshme.

Për më shumë informacion:
• Sroussi HY, Epstein JB, Bensadoun R-J, Saunders DP, Lalla RV, Migliorati CA et al. Common oral complications of head and neck cancer radiation therapy: mucositis, infections, saliva change, fibrosis, sensory dysfunctions, dental caries, periodontal disease, and osteoradionecrosis. Cancer Medicine 2017;6:2918-31.
• Weissheimer T, Barcelos Só B, Chitolina Pradebon M, Poli de Figueiredo JA, Domingues Martins M, Reis Só MV. Head and neck radiotherapy effects on the dental pulp vitality and response to sensitivity tests: a systematic review with meta-analysis. Int Endod J giugno 2022;55:563-78.