Stomatologjia: Një aktivitet me rrezikshmëri të lartë

Shëndeti oral nuk nënkupton vetëm dhëmbët e shëndetshëm. Ruajtja dhe përforcimi i barrierave të dobëta mbrojtëse: një çështje e rëndësishme për të gjithë profesionistët e shëndetit oral

Mikael Zimmerman, DDS, PhD, profesor i asociuar

Shëndeti oral dhe shëndeti i përgjithshëm
Shëndeti oral është domosdoshmërisht pjesë integruese e shëndetit të përgjithshëm dhe është thelbësor për cilësinë e jetës. Shumë persona vuajnë nga dhimbja dhe shqetësimet për shkak të sëmundjeve orale. Kariesi, sëmundjet periodontale dhe gjendjet e tjera orale lidhen me dietën, ushqyerjen, stilin e jetesës, higjienën orale dhe faktorët e sjelljes.

Shëndeti oral nënkupton shumë më tepër sesa dhëmbë të shëndetshëm. Kaviteti oral është një portë hyrëse e trupit të njeriut dhe nëse lihet pas dore edhe për një periudhë të shkurtër kohore, sëmundjet orale bëhen faktorë risku për një seri patologjish. Përhapja sistemike e baktereve mund të shkaktojnë ose të përkeqësojë infeksionet në të gjithë trupin, veçanërisht tek individët që e kanë të dëmtuar sistemin imunitar.

Fig. 1 Falë ndërgjegjësimit në rritje, çdo kurë mund të ofrohet në kushte higjienike dhe të sigurta duke minimizuar riskun e transmetimit të infeksionit (imazhin e ka dhuruar Dr. Jure Poglajen, Slloveni).

Roli i linjës së parë dhe të dytë të mbrojtjes
Mbrojtja jonë imunitare përfshin një linjë të parë dhe të dytë të mekanizmave të mbrojtjes. Linja e parë e mbrojtjes përbëhet nga barrierat mbrojtëse të trupit të njeriut si lëkura, mukozat dhe smalti/dentina e dhëmbëve. Përsa kohë që këto barriera janë të paprekura dhe funksionojnë mirë është shumë e vështirë për mikroorganizmat që të penetrojnë në indet e ndjeshme dhe të interferojnë në funksionimin e organeve vitale.

Mbrojtja imunitare që vepron me rruazat e bardha dhe me qelizat e tjera imunoaktive përkufizohet linja e dytë e mbrojtjes. Kur futet në veprim linja e dytë e mbrojtjes, trupi i huaj gjendet tashmë në "vendin e gabuar" dhe mund të fillojë të shumohet dhe të shkaktojë efektet negative në sistemet e suportit vital. Sapo të futen trupat e huaj mikrobialë fillon "një luftë" ndërmjet linjës së dytë të mbrojtjes së sistemit imunitar dhe mikroorganizmave, e cila do të mbarojë vetëm kur njëri prej tyre të fitojë.

Infeksioni kërkon praninë e tre kushteve të mëposhtme:
1) një bartës të ndjeshëm;
2) agjentë patogjenë mjaft infektues dhe të shumtë për të shkaktuar infeksionin;
3) një portë hyrëse nëpërmjet së cilës agjenti patogjen mund të futet te bartësi.

Strategjitë efikase për të kontrolluar infeksionet kanë si qëllim që të çajnë një ose më shumë nga këto "lidhje" në zinxhir, duke parandaluar kështu infeksionin.

Ekzistojnë mënyra të ndryshme për t'i bërë individët më pak të ndjeshëm ndaj infeksioneve, në përgjithësi nëpërmjet vaksinimeve por edhe duke forcuar barrierat mbrojtëse.

Fig. 2, 3 Biofilmi bakterial mund të jetë i pranishëm në të gjitha sipërfaqet  - dhëmbët dhe mukozat orale - nga ku mund të futen baktere dhe toksina bakteriale në mjediset që më parë kanë qenë sterile nëse linja e parë e mbrojtjes është dobësuar apo ndërprerë.

Ruajtja e barrierave mbrojtëse
Reduktimi i numrit të mikroorganizmave në zgavrën orale nëpërmjet një higjiene orale të përshtatshme do të bëjë të mundur që ajo që mbetet nga mikroorganizmat të mos jetë e mjaftueshme për të shkaktuar infeksionin.

Sapo të hapet një portë nëpërmjet të cilës një agjent patogjen mund të futet te bartësi është thelbësore që të mbrohet sa më shumë të jetë e mundur duke mbajtur një zonë të pastër, duke mbyllur plagën me qepje të kujdesshme dhe duke lehtësuar procesin për të arritur një koagulim të mirë të gjakut.

Këto masa paraprake do të synojnë përforcimin e barrierave të mbrojtjes në trupin e njeriut. Në çdo rast në të cilin pacienti i nënshtrohet trajtimeve në të cilat penetrohen barrierat duhet që të merren masat e nevojshme dhe të merren në konsideratë pasojat e hapjes, penetrimit dhe ndryshimit të barrierave të dobëta.

Një çështje e rëndësishme për normën e suksesit të terapive, qofshin ato të thjeshta apo të komplikuara, konsiston në ruajtjen dhe përforcimin e funksioneve të rëndësishme mbrojtëse. Kontrolli i higjienës dhe infeksioneve në stomatologji duhet të përfshijë jo vetëm riskun e transmetimit të infeksionit, por edhe ndjeshmërinë ndaj infeksioneve dhe vlerësimin e procedurave dhe instrumenteve në dispozicion.

Të gjitha përforcimet për ruajtjen e barrierave biologjike të dobëta do të reduktojnë edhe përdorimin e tepërt ose të panevojshëm të antibiotikëve.

Fig. 4 Një menaxhim i kujdesshëm i plagës duhet të përfshijë të gjitha masat e mundshme për të rivendosur një linjë të parë të mbrojtjes që funksionon mirë. Kjo përfshin, ndërmjet të tjerash, një qepje të mirë, menaxhim të koagulimit të gjakut, përdorim të antimikrobikëve etj.

Higjiena orale e përditshme mund të jetë më e rëndësishmja e profilaksisë antibiotike
Për shumë pacientë në risk, vizitat stomatologjike të rregullta dhe shumë të shpeshta duke përfshirë një profilaksi profesionale të kujdesshme, mund të kenë një impakt të madh në gjendjet e tyre mjekësore thjesht duke mbajtur gingivat e shëndetshme dhe duke ruajtur kështu funksionin e tyre si barrierë mbrojtëse në linjën e parë të mbrojtjes. Një gingivit i përgjithshëm paraqet një plagë të hapur me dimensione të barabarta me pëllëmbën e dorës.

Nuk është e vështirë që të vihet re rëndësia mjekësore e një plage të tillë në çdo pjesë të trupit; stomatologu duhet të njohë risqet e përgjithshme të shëndetit që lidhen me një shkallë kaq të gjerë të futjes në sistemet e dobëta. Gingiviti nuk është një infeksion, por një reaksion inflamator kundër toksinave mikrobike të prodhuara nga mikroorganizma që qëndrojnë në biofilmat oralë (pllaka dentare).

Ky proces inflamator do të dobësojë barrierën mbrojtëse që është e rëndësishme dhe e dobët, e cila merret nga një ind gingival i shëndetshëm dhe i painflamuar.

Fig. 5 Procedurat e përditshme të higjienës orale dhe seancat e rregullta të higjienës profesionale do të kenë implikacione të rëndësishme klinike në përmbajtjen e numrit të mikroorganizmave dhe në përforcimin e linjës së parë të mbrojtjes te pacienti.

Ndjeshmëria dhe plakja
Me kalimin e viteve verifikohet një rënie e rezervave funksionale të organizmit. Këto ndryshime fillojnë pas njëzet vitesh dhe janë përcaktuar nga stili i jetës dhe nga faktorë gjenetikë. Plakja implikon zakonisht fillimin e problemeve të shëndetit që çojnë në marrjen e barnave.

Për më tepër, jo rrallë herë dieta e shumë personave të moshuar është monotone dhe për shkak të stilit të tyre të jetës që është më sedentar edhe raporti nutricional është inferior.

Të gjithë këto faktorë do të rritin natyrisht ndjeshmërinë ndaj llojeve të ndryshme të problemeve të shëndetit. Një sëmundje infektive, për shembull, do të ketë një efekt dobësues te një person i moshuar.

Përgjigjja imunitare e dëmtuar për shkak të sëmundjeve dhe barnave
Imunodefiçencat mund të shihen shpesh të lidhura me një sëmundje bazë si kanceri ose sëmundja autoimune. Shumë pacientë kanë një sistem imunitar të dëmtuar ose pak të ndryshuar për shkak të terapisë së përdorur për të trajtuar disa sëmundje.

Fillimi i infeksioneve oportunistike të shkaktuara nga flora normale verifikohet kur përgjigjja imunitare është dëmtuar dhe mund të jetë fatale nëse nuk diagnostikohet dhe trajtohet.

Kequshqyerja dhe sindroma metabolike
Kequshqyerja nuk zbulohet vetëm tek individët që konsumojnë shumë pak ushqim, por edhe te pacientët me sindromën metabolike, pra obezë me BMI të shtuar, hipertrigliceridemi, nivel të ulët të kolesterolit HDL, hipertensionin dhe hipergliceminë.

Metabolizmi i ndryshuar ndërmjet të tjerash do të çojë në një ndjeshmëri më të madhe ndaj infeksioneve.

Toksikomania, një problem i zakonshëm me shumë pasoja
Ka një mundësi tjetër që profesionistët e shëndetit, duke përfshirë stomatologët, të trajtojnë në mënyrë të pandërgjegjshme persona me toksikomani në praktikën e përditshme. Më pak se 100% e të gjithë personave me toksikomani në botë janë raste "të hapura dhe të dukshme". Abuzimi me drogërat mund të përfshijë përdorimin e ligjshëm ose të paligjshëm të lëndëve narkotike, alkoolit, duhanit, produkteve farmaceutike ose substancave të tjera kimike.

Për shkak të përdorimit të rregullt të drogërave, personat me toksikomani paraqesin një gamë të gjerë të rreziqeve të mundshme dhe komplikacioneve mjekësore që kanë funksione sistemike të dëmtuara për shkak të efekteve farmakologjike direkte ose indirekte, kequshqyerjes, ndryshimeve, mungesave, sëmundjeve infektive, etj. Një problem tjetër te personat me toksikomani është incidenca më e madhe e kariesit dentar.

Kaviteti oral, organi më i populluar nga mikrobet
Kaviteti oral është organi me popullsinë relativisht më të madhe mikrobike, qoftë nga ana numerike qoftë nga shumëllojshmëria. Pjesa më e madhe e mikroorganizmave oralë i përket florës natyrale që qëndron aty dhe ka një rol të rëndësishëm mbrojtës për mbrojtjen tonë imunitare kundër mikroorganizmave patogjenë.

Grupet e mikroorganizmave të rëndësishëm në nxitjen e sëmundjeve mund të shfaqen në mënyrë tranzitore në kavitetin oral. Kariesi dentar dhe sëmundjet periodontale janë pothuajse ekskluzivisht të shkaktuara nga mikroorganizma që gjenden në kavitetin oral dhe mund të konsiderohen infeksione oportunistike endogjene.

Bakteremia: një problem i përditshëm
Gjatë trajtimit dentar, mikroflora qoftë normale qoftë tranzitore mund të futet në indin aseptik ose të transmetohet nga një individ te një tjetër nëpërmjet instrumenteve stomatologjike apo duarve të profesionistit.

Edhe praktikat e përditshme si larja e dhëmbëve dhe kalimi i fillit interdentar mund të lehtësojnë penetrimin bakterial në fluksin e gjakut (bakteremia) nëse barrierat mbrojtëse janë dobësuar apo thyer.

Nëse kjo rrallë herë shkakton probleme në rastin e individëve të shëndetshëm me sistem imunitar funksional si normalisht, te personat me lloje të ndryshme të defiçencave imunitare, ose rritja e ndjeshmërisë ndaj infeksioneve, trajtimet orale/stomatologjike mund të shkaktojnë komplikacione të rënda.

Fig. 6 Trajtimet stomatologjike përfshijnë përdorimin e instrumenteve të ndryshme të prerjes dhe penetrimit.

Kariesi dentar, sëmundja infektive më e zakonshme në botë
Kariesi dentar vazhdon të jetë sëmundja më e madhe infektive që prek pjesën dërrmuese të popullsive në botë. Procedura më e zakonshme që kryhet nga dentisti në të gjithë grupet e pacientëve është trajtimi i kariesit dentar. Në shumë vende, aksesi ndaj shërbimeve të shëndetit oral është i kufizuar dhe shpesh dhëmbët nuk trajtohen apo ekstraktohen nëse dhimbja apo shqetësimi nuk janë intensivë.

Pas një ekstraktimi dentar, mikroorganizmat patogjenë të kavitetit oral kanë një portë të hapur në indin e mëparshëm aseptik përtej barrierave të mbrojtjes. Një parim bazë në ofrimin e kurave stomatologjike është që kur është e mundur risku i transmetimit të infeksioneve duhet të reduktohet në minimum.

Fig. 7 Kariesi dentar, ende në ditët e sotme, është infeksioni bakterial më i zakonshëm në botë. Bakteret kariogjene mund të jenë shumë agresive jo vetëm në kavitetin oral por edhe në pjesë të tjera të trupit, nëse lejohen të kalojnë linjën e parë të mbrojtjes.

Të jesh sa më pak atraumatik që është e mundur
Ekstraktimi i një dhëmbi rrallë herë është një procedurë e thjeshtë. Një ekstraktim mund të konsiderohet i arritur kur i gjithë elementi dentar hiqet me një traumë minimale tek indet pranë.

Njohja e morfologjisë së dhëmbëve, zgjedhja e teknikës së saktë dhe përdorimi i pajisjeve të përshtatshme konkurrojnë me një përqindje më të lartë suksesi në arritjen e këtij objektivi.

Pas procedurave dentare invazive, mikroorganizmat që normalisht qëndrojnë në kavitetin oral, në kushte të caktuara, mund të provokojnë infeksione në pjesë të tjera të trupit. Në një studim suedez është observuar bakteremia në 100% të pacientëve pas ekstraktimit dentar. Bakteremia nuk lidhej me zgjerimin e ndërhyrjes, sepse edhe një ekstraktim i thjeshtë dentar kishte prodhuar një incidencë më të madhe të bakteremisë në krahasim me kirurgjinë e molarit të tretë dhe tonsilektomisë bilaterale. Është zbuluar që ekstraktimi dentar lidhej me baktereminë aerobe dhe anaerobe në mënyrë të konsiderueshme më shpesh sesa procedurat e tjera.

Motivi i këtij rezultati nuk është i qartë, por mund të jetë përcaktues i kolonizimit të madh të sipërfaqeve dentare me mikroorganizma aerobë dhe anaerobë në kombinim me lëvizjet shtytëse që përdoren për një ekstraktim dentar.

Fig. 8 Teknika të shpejta, të thjeshta dhe atraumatike falë instrumenteve të sofistikuar dhe me aftësi të mira klinike (imazhi është marrë nga dr. Manouchehr Kiaei, Suedi).

Irrigime subgingivale dhe pastrimi për të reduktuar riskun e bakteremisë
Kur kryhen trajtimet periodontale, irrigimi subgingival përpara trajtimit me ultratinguj mund të reduktojë në mënyrë të konsiderueshme nivelin e bakteremisë që lidhet me trajtimin. E njëjta masë duhet të merret përpara se të vijohet me ekstraktime të dhëmbëve. Disa baktere kërkojnë praninë e oksigjenit për t'u rritur (aerobe).

Një grup i madh bakteresh kërkojnë një mjedis plotësisht pa oksigjen (baktere anaerobe). Anaerobet kanë më pak mundësi që të mbijetojnë jashtë organizmit bartës. Në stomatologji bakteret anaerobe janë shkaku më i shpeshtë i sëmundjeve dhe kjo është një nga arsyet për fillimin e infeksioneve: ekspozimi ndaj oksigjenit do t'i vrasë bakteret e dëmshme.

Në stomatologji ky është një nga motivet thelbësorë për të praktikuar pastrimin dhe irrigimin subgingival.

Oksigjeni bën diferencën
Lejimi i futjes së ajrit është edhe një nga motivet kryesore të ndërhyrjes kirurgjikale për të hapur akseset dhe për të ruajtur një drenim të mirë gjatë procesit të shërimit. Prerja dhe lustrimi i përgatitjeve aproksimale me instrumente rrotulluese konvencionale mund të prodhojnë dëmtime jatrogjene në sipërfaqet e dhëmbëve pranë.

Dëmtimi nga përgatitjet është një efekt anësor i shpeshtë në përgatitjet e lezioneve karioze aproksimale dhe paraqet një problem të shëndetit dentar. Dëmtimet ndaj përgatitjes shkatërrojnë barrierën mbrojtëse të smaltit/dentinës, duke shtuar kështu progresionin e kariesit dhe nevojën për një terapi riparuese të dhëmbit pranë.

Fig. 9 Përgatitja e dhëmbit ka efekte në linjën e parë të mbrojtjes që ngjajnë me injeksionet e shumëfishta.

Dëmtimet në linjën e parë të mbrojtjes të shkaktuara nga përgatitjet
Veprimi rrotullues i trapanit gjatë përgatitjeve dentare mund të çojë në lezione në margon gingivale që do të kenë të njëjtin efekt si injeksionet e shumëfishta të materialit biologjik të realizuara me age të papastruara.

Përdorimi i digës së gomës gjatë trajtimeve endodontike dhe rikonstruktive i shmanget barrierës së kontrollit te infeksionet dhe redukton riskun e kontaminimit të kryqëzuar dhe infeksionit. Te pacientët e prekur nga patologji ngjitëse, diga redukton mundësinë e spërkatjes së përmbajtjes mikrobike të shkaktuar nga goditjet e kollës.

Përdorimi i pykave të përshtatshme mbrojtëse është një mënyrë e fundit shumë e thjeshtë për të mbrojtur barrierat e ndjeshme si smalti/dentina dhe margo gingivale.

Fig. 10 Të disponueshme edhe në versionin pediatrik, pykat mbrojtëse janë një mënyrë shumë e thjeshtë për të mbrojtur linjën e parë të mbrojtjes (smalti) së dhëmbit pranë. Studime të ndryshme shkencore kanë treguar se sipërfaqja e dhëmbit pranë rezulton e dëmtuar në një numër mjaft të lartë të rasteve gjatë përgatitjeve aproksimale. Kjo sjell një ndjeshmëri më të madhe për kariesin dentar (imazhi është marrë nga dr. Joel Berg, Shtetet e Bashkuara).

Lënia e mikroorganizmave në vendin e tyre
Profesionistët e shëndetit kanë përgjegjësi profesionale shumë delikate. Asistenca shëndetësore moderne ka çdo mundësi që të ofrojë për pacientët kura të mira mjekësore, duke garantuar siguri dhe cilësi maksimale.

Mbrojtja më e rëndësishme e infeksioneve është prania e barrierave të paprekura. Qëllimi i një mbrojtjeje të përshtatshme të barrierave duhet të jetë, në vend të parë, ai që të ruajë mikroorganizmat në vendin e tyre dhe si pasojë të parandalojë transmetimin e patologjive dhe në vend të dytë të shmangë rritjen e mikroorganizmave të dëmshëm duke përdorur teknika të përshtatshme aseptike. Në rastin kur këto masa nuk do të kenë sukses dhe mikroorganizmat do të autorizohen që të hyjnë në indet që më parë kanë qenë aseptike dhe të vendosin një infeksion do të jetë e nevojshme një terapi antimikrobike.

Pjesa më e madhe e antibiotikëve janë bakteriostatikë, kontrollojnë proliferimin bakterial duke ndërhyrë me aftësitë e tyre të shumimit, duke dhënë kështu për linjën e dytë të mbrojtjes një mundësi më të mirë për të organizuar një kundërsulm.

Gjendja infektive do të zgjidhet nga sistemi imunitar me ndihmën e antibiotikëve.

Fig. 11 Teknikat aseptike duhet të synojnë ruajtjen e mikroorganizmave dhe në të njëjtën kohë të respektojnë linjën e parë të mbrojtjes.

Infeksionet që lidhen me asistencën shëndetësore dëmtojnë rezultatet e trajtimit
Infeksionet që lidhen me asistencën shëndetësore shkaktojnë kosto shtesë shumë të mëdha, rritin rezistencën ndaj antibiotikëve, vënë në risk rezultatet e trajtimit, zgjatin vuajtjen e pacientëve, reduktojnë aftësinë e trajtimit dhe ushqejnë mosbesimin te profesionistët e shëndetit.

Është detyrë e personelit stomatologjik që t'i sigurojë të gjithë pacientëve kurat stomatologjike me cilësinë më të mirë të mundshme, sigurinë maksimale të mundshme dhe me numrin më të vogël të efekteve anësore.

Përforcimi i barrierave të dobëta
Një çështje kritike do të jetë kompetenca dhe sjellja e personelit përballë ruajtjes dhe përforcimit të barriera të dobëta që përfshijnë linjën e parë të mbrojtjes: dentistria konservative është e gjitha një botë për përforcimin e barrierave.

Me qëllim që të konsiderohen efikase, procedurat dentare duhet të synojnë të njëjtin rezultat: ruajtjen ose përforcimin e barrierave të dobëta mbrojtëse.

Fig. 12 Rikonstruksioni nuk ka si qëllim vetëm rikrijimin e funksionit dhe estetikës, por në të njëjtën kohë edhe të rikonstruktojë linjën e parë të mbrojtjes që është shumë e rëndësishme. Problemi më kritik për mjekun do të jetë që të sigurojë që cilësia e restaurimit të afrohet sa më shumë të jetë e mundur me aftësinë origjinale të strukturës së dhëmbit që të funksionojë si një pjesë e rëndësishme e linjës së parë të mbrojtjes (imazhi është marrë nga dr. Joel Berg, Shtetet e Bashkuara).

Përktheu: Valbona Spahia

Për të votuar duhet të vendosni kredencialet tuaja në Medikey

Interesant ( 35 votim / mesatar 3 )