Trajtimi jo restorativ i lezioneve karioze te dhëmbët e qumështit dhe te dhëmbët e përhershëm

Publikohen udhëzimet nga Amerika

Nga Lara Figini

Kariesi është shkaktuar nga prodhimi i acidit nga metabolizmi i karbohidrateve të dietës, mekanizmi që ndryshon biofilmin oral, pH-in dhe ekuilibrin ndërmjet demineralizimit-rimineralizimit, me pasojë humbjen e indit mineral te dhëmbët.

Kur është i pranishëm një ekuilibër ndërmjet faktorëve mbrojtës (për shembull, përqendrimi i fluorit, kalciumit, fosfatit dhe fluksit salivar të përshtatshëm) dhe atyre patologjikë (bakteret kariogjene, karbohidratet e fermentueshme etj...), proceset e demineralizimit dhe rimineralizimit të smaltit janë mbivendosur relativisht dhe është ruajtur shëndeti oral.

Lezionet karioze mund të ndahen në:
• lezione pa kavitet, domethënë me sipërfaqe që duken në mënyrë makroskopike të paprekura dhe pa evidencë klinike të kavitetit. Ndonjëherë janë treguar si karies fillestar, të parakohshëm ose si lezione të bardha (duke qenë se këto lezione mund të jenë të bardha ose bojëkafe);
• lezione me kavitet, me një sipërfaqe që nuk është e paprekur në mënyrë makroskopike dhe me një mosvazhdimësi ose ndërprerje të dukshme të integritetit sipërfaqësor, zakonisht të përcaktuar duke përdorur mënyra vizive ose taktile.

Lezionet pa kavitet mund të stabilizohen ose të regresojnë edhe vetëm falë ndërhyrjeve kimike dhe jo domosdoshmërisht nëpërmjet ndërhyrjeve mekanike restorative. Lezionet me kavitet, për fat të keq, kanë më pak mundësi suksesi nëse trajtohen vetëm nëpërmjet agjentëve kimikë dhe jo me ndërhyrje restorative.

Tipologjia e kërkimit dhe mënyra e analizës
Te numri i tetorit 2018 të Jada është publikuar një artikull ku sintetizohen udhëzimet praktike klinike me qëllim që të ndihmohen stomatologët dhe pedodontistët në marrjen e vendimit se cilat lloje të trajtimeve jo-restorative mund të përdoren për të ndaluar ose për të regresuar lezionet karioze me kavitacion dhe pa kavitacion te adultët dhe fëmijët.

Një grup ekspertësh janë thërritur nga American Dental Association Council on Scientific Affairs dhe nga Center For Evidence-Based Dentistry të cilët kanë kryer një rishikim sistematik dhe kanë formuluar rekomandimet klinike.

Autorët kanë kryer një kërkim sistematik të literaturës nëpërmjet Medline, Embase, Ovid, Cochrane Central dhe databazës së Cochrane të rishikimeve sistematike për të identifikuar studimet e randomizuara të kontrolluara të pranishme në literaturën botërore që risjellin kryerjen e trajtimeve jo restorative për lezionet karioze pa dhe me kavitet.

Rezultate
Në vijim do të paraqesim rezultatet e trajtuara nga autorët e këtij rishikimi.

1. Për të ndaluar lezionet e avancuara me kavitet në çfarëdolloj sipërfaqeje koronare:
- te dhëmbët primarë, grupi i ekspertëve i rekomandon stomatologëve që t'i japin prioritet përdorimit të solucioneve me 38% florur argjendi diamine (SDF) (aplikime çdo dy vjet) në lidhje me aplikimin e 5% të llakut me florur natriumi/NaF (aplikimi një herë në javë për 3 javë);
- te dhëmbët e përhershëm, grupi i ekspertëve sugjeron që t'i jepet prioritet përdorimit të solucionit me 38% SDF (aplikimi çdo dy vjet) në krahasim me 5% të llakut të NaF (aplikimi një herë në javë për 3 javë).
2. Për të ndaluar lezionet pa kavitet në sipërfaqet okluzale:
- te dhëmbët primarë, grupi i ekspertëve rekomandon që t'i jepet prioritet përdorimit të silantëve me më shumë se 5% të llakut NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj) ose silantëve të thjeshtë në krahasim me 5% të llakut NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj), 1,23% e xhelit të fosfatit të fluorurit të acidit APF (aplikimi çdo 3-6 muaj), infiltrimi i rezinës më shumë se 5% të llakut NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj) ose 0.2% e shpëlarësve me NaF (një herë në javë).
- te dhëmbët e përhershëm, grupi i ekspertëve këshillon përdorimin e silantëve me më shumë se 5% të llakut NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj) ose silantëve të thjeshtë në krahasim me 5% të llakut të NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj), me xhelin 1,23% të fosfatit të fluorurit të acidit APF (aplikimi çdo 3-6 muaj) ose me shpëlarjet me 0.2% të NaF (një herë në javë).
3. Për të ndaluar lezionet pa kavitet në sipërfaqet proksimale, qoftë te dhëmbët primarë qoftë tek ato të përhershëm, grupi i ekspertëve sugjeron që të përdoret kryesisht 5% llak NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj) ose infiltrimi vetëm i rezinës, i ndjekur nga infiltrimi i rezinës me më shumë se 5% të llakut të NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj) ose i silantëve thjeshtë.
4. Për të ndaluar lezionet pa kavitet në sipërfaqet bukale ose linguale, qoftë te dhëmbët primarë qoftë te ato të përhershëm, grupi i ekspertëve sugjeron përdorimin e xhelit APF 1, 23% (aplikimi çdo 3-6 muaj) ose e 5% të llakut të NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj).
5. Për të ndaluar lezionet pa kavitet në çfarëdolloj sipërfaqe të kurorës së dhëmbit, qoftë te dhëmbët primarë qoftë te dhëmbët e përhershëm, grupi i ekspertëve sugjeron që të mos përdoret kazeinë fosfopeptid CPP-ACP 10% (kalcium i fosfatit amorf) nëse është e mundur të kryhen ndërhyrje të tjera si aplikimi i fluorurit, silantët ose inflitrimet e rezinës.
6. Për të ndaluar lezionet pa kavitet dhe me kavitet në sipërfaqet radikolare te dhëmbët e përhershëm, grupi i ekspertëve sugjeron që t'i jepet prioritet përdorimit të pastave ose xhelit me bazë 5000 ppm të fluorurit (1,1% NaF) (të paktën një herë në ditë) në krahasim me aplikimin e 5% të llakut NaF (aplikimi çdo 3-6 muaj), 38% solucion i SDF më shumë jod kaliumi (aplikim vjetor), solucioni i SDF me 38% (aplikimi vjetor) ose klorheksidinë me 1% plus 1% llak timoli (aplikim çdo 3-6 muaj).

Implikime klinike
Edhe pse ndërhyrjet e rekomanduara janë përdorur shpesh për parandalimin e kariesit ose në kombinim me opsionet e trajtimit riparues, këto trajtime janë treguar efikase në ndalimin e reduktimit të lezioneve karioze.

Stomatologët dhe pedodontistët janë inkurajuar që t'i japin prioritet përdorimit të këtyre ndërhyrjeve në bazë të efikasitetit, të sigurisë dhe të fizibilitetit, duke marrë në konsideratë edhe karakteristikat e pacientit në fjalë.

Për më tepër
Slayton RL, Urquhart O, Araujo MWB, Fontana M, Guzmán-Armstrong S, Nascimento MM et al. Evidence-based clinical practice guideline on nonrestorative treatments for carious lesions: A report from the American Dental Association. J Am Dent Assoc 2018 Oct;149(10):837-49.

Përktheu: Valbona Spahia